راه سبز و سرخ(1)

مقدمه

در این عالم، به جهت نظمی که خداوند متعال در آن قرار داده است، بین همة اجزاء و افراد، ارتباط و پیوند تنگاتنگی وجود دارد که اساسی¬ترین پیوند، میان ذوات مقدس معصومین (علیهم‌السلام) با تمام هستی، از ابتدا‌ی خلقت تا پایان تاریخ است. در این میان، ارتباط ناگسستنی امام حسین (علیه‌السلام) و حضرت مهدی (عجل‌الله‌تعالی فرجه‌الشریف)، ارتباطی شگرفت و پرمعناست. میان این دو امام، راز و رمزی است که یاد و نام آنان را همیشه در کنار هم، نگاه داشته است.
دراین راستا به جلوه‌هایی از ارتباطات میان این دو امام همام، می‌پردازیم:

الف: قرآن

1. امام حسین (علیه‌السلام) از نگاه امام مهدی (عجل‌الله‌تعالی فرجه‌الشریف)

در روایتی از امام مهدی (عجل‌الله‌تعالی فرجه‌الشریف)، اولین آیه از سورة حضرت مریم97 علیها السلام، به امام حسین (علیه‌السلام) تأویل شده است: «"کاف" اسم کربلا، "هاء" رمز شهادت عترت طاهره، "یاء" نام یزید، قاتل حسین (علیه‌السلام)، "عین" اشاره به عطش و "صاد" نشان صبر حسین (علیه‌السلام) است»98.

2. امام مهدی (عجل‌الله‌تعالی فرجه‌الشریف)، از نگاه امام حسین (علیه‌السلام)

امام حسین (علیه‌السلام)، دربارة آیة 3 سوره شمس99 فرمود: «مقصود از روز، قائم ‌آل ‌محمد‌ (عجل‌الله‌تعالی فرجه‌الشریف) است که زمین را پر از قسط و عدل کند»100.
در حقیقت، تشبیه امام مهدی (عجل‌الله‌تعالی فرجه‌الشریف) به روز، از آن جهت است که جامعة کنونی انسان‌ها به جهت نداشتن عبودیت کامل و همه جانبه، همانند شب، در ظلمت است تا زمانی که در دولت امام مهدی (عجل‌الله‌تعالی فرجه‌الشریف)، حیات بشر در همة ابعاد، شکوفا شود؛ سیاهی‌ها و تباهی‌ها از بین بروند و جهان به نور ایشان، منور گردد.

3. امام مهدی (عجل‌الله‌تعالی فرجه‌الشریف) و امام حسین (علیه‌السلام)

خداوند متعال در آیة 33 سوره اسراء می‌فرماید: «وَلَا تَقْتُلُوا النَّفْسَ الَّتِی حَرَّمَ اللَّهُ إِلَّا بِالْحَقِّ وَمَنْ قُتِلَ مَظْلُوماً فَقَدْ جَعَلْنَا لِوَلِیِّهِ سُلْطَاناً فَلَا یُسْرِفْ فِی الْقَتْلِ إِنَّهُ کَانَ مَنصُوراً»؛ «کسی که خداوند، خونش را حرام شمرده، به قتل نرسانید، مگر به حق؛ و آن کسی که مظلوم کشته شده، برای ولیّش، سلطه (حق قصاص) قرار دادیم؛ اما در قتل اسراف نمی‌کند، چرا که او مورد حمایت است».
امام باقر (علیه‌السلام) در تأویل این آیة شریفه، فرموده‌اند: «او حسین بن علی (علیهما‌السلام) است که مظلوم کشته شد و ما اولیای او هستیم و قائم (عجل‌الله‌تعالی فرجه‌الشریف) ما چون قیام کند، در طلب انتقام خون او برآید»101.

ب: روایات

1. امام مهدی (عجل‌الله‌تعالی فرجه‌الشریف)، فرزند امام حسین (علیه‌السلام)

در بیش از سی‌صد روایت، به این نکته اشاره شده است که امام مهدی (عجل‌الله‌تعالی فرجه‌الشریف)، نهمین فرزند امام حسین (علیه‌السلام) است. نکتة قابل توجه، آن‌ است که در بیشتر احادیثی که از وجود مقدّس رسول اکرم (صلی الله علیه و آله وسلم) دربارة حضرت ولی عصر‌ (عجل‌الله‌تعالی فرجه‌الشریف) نقل شده، با عناوینی چون: «از تبار پسرم، حسین»،«از نسل این پسرم» و «نهمین فرزند پسرم حسین» از حضرت مهدی (عجل‌الله‌تعالی فرجه‌الشریف) یاد شده است.102
خود امام حسین (علیه‌السلام) نیز، در ضمن روایتی، این‌چنین به این حقیقت اشاره فرموده است: «قائم این امت، نهمین فرزند من است. او صاحب غیبت است و کسی است که میراثش را در حیاتش تقسیم می‌کنند»103.
ایشان، هم‌چنین در جای دیگری فرموده است: «رسول خدا  در بشارتی به من فرمود: ”تو امام، پسر امام و پدر ائمه هستی و نُه فرزند تو، ائمة ابرار و معصوم و امین‌اند و نهمین آنان، مهدی قائم (عجل‌الله‌تعالی فرجه‌الشریف) است که دنیا را در آخر الزمان، پر از عدل و قسط می‌کند…‌”»104.
امام علی (علیه‌السلام) نیز در کلامی به فرزندش امام حسین (علیه‌السلام) می‌فرماید: «امیر بزرگان، نابودکنندة کافران، سلطانی که همه‌، آرزوی او را دارند و عقل‌ها در زمان غیبتش سرگردان می‌شود، نهمین فرزند تو است. او بین رکن و مقام، بر همه جای زمین و بر همة انسان‌ها و جنّیان ظاهر می‌شود. خوشا به حال افراد مؤمنی که زمان او را درک کنند؛ ملحق به او شوند و شاهد حکومت و ملاقات‌کنندة یارانش باشند»105.

2. القاب امام مهدی (عجل‌الله‌تعالی فرجه‌الشریف) از زبان امام حسین (علیه‌السلام)

عیسی الخشاب می‌گوید: «از محضر امام حسین (علیه‌السلام) سؤال شد که آیا شما صاحب این امر هستید؟ آن حضرت فرمود: ”نه؛ بلکه صاحب این امر، کسی است که از میان مردم کناره‌گیری می‌کند و خون پدرش بر زمین می‌ماند و کنیة او کنیة عمویش خواهد بود”»106.

3. توصیف امام حسین (علیه‌السلام) از زبان امام مهدی‌ (عجل‌الله‌تعالی فرجه‌الشریف)

حضرت مهدی (عجل‌الله‌تعالی فرجه‌الشریف)، در ضمن زیارتی موسوم به «زیارت ناحیه»107، خطاب به امام حسین (علیه‌السلام)، چنین می‌فرماید: «کُنْتَ رَبِیعَ الْأَیْتَامِ وَ عِصْمَةَ الْأَنَامِ وَ عِزَّ الْإِسْلَامِ وَ مَعْدِنَ الْأَحْکَامِ وَ حَلِیفَ الْإِنْعَامِ سَالِکاً فِی طَرِیقَةِ جَدِّکَ وَ أَبِیک...»108 ؛ «تو بهار یتیمان، ملجأ و پناهگاه مردم، عزّت اسلام، کانون احکام، هم‌‌پیمان بخشش‌‌ها و رهرو راه جدّ و پدرت بودی. برای اسلام و مسلمین، مهربان، برای حق، یاور، در هنگام بلا، صبور و بردبار و محافظ دین و نگهبان آن بودی».
هم‌چنین ایشان، در ادامه، فرموده است: «کُنْتَ لِلرَّسُولِ وَلَداً وَ لِلْقُرْآنِ سَنَداً وَ لِلْأُمَّةِ عَضُداً وَ فِی الطَّاعَةِ مُجْتَهِداً حَافِظاً لِلْعَهْدِ وَ الْمِیثَاقِ نَاکِباً عَنْ سَبِیلِ الْفُسَّاقِ تَتَأَوَّهُ تَأَوُّهَ الْمَجْهُودِ طَوِیلَ الرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ زَاهِداً فِی الدُّنْیَا زُهْدَ الرَّاحِلِ عَنْهَا نَاظِراً إِلَیْهَا بِعَیْنِ الْمُسْتَوْحِشِ مِنْهَا»109؛ «تو‌، برای رسول خدا، فرزند و برای قرآن، سند و برای امت، بازویی پرتوان بودی. در طاعت خدا، تلاش‌گر و نسبت به عهد و پیمان، حافظ و مراقب بودی. از راه فاسقان سر برمی‌تافتی. آه می‌کشیدی؛ آه کسی که به رنج و زحمت افتاده است. رکوع و سجود تو، طولانی بود و مانند کسی که از دنیا رخت برکشیده است، زاهد و پارسا بودی و با دیدة وحشت¬زده به دنیا نگاه می‌کردی».

4. قائم و عاشورا

«قائم» از القاب مشهور حضرت حجت‌ (عجل‌الله‌تعالی فرجه‌الشریف) ‌ می‌باشد که در غالب احادیثی که از معصومین (علیهم‌السلام) دربارة ایشان صدور یافته، وارد شده است. در وجه تسمیة حضرت مهدی (عجل‌الله‌تعالی فرجه‌الشریف) به این نام، روایاتی نقل شده که از جملة آن، روایت امام صادق (علیه‌السلام) است. ایشان فرموده‌اند: «چون جریان شهادت امام حسین (علیه‌السلام) واقع شد، فرشتگان به درگاه الهی نالیدند و به خداوند عرض کردند: " بار خدایا! آیا با حسین (علیه‌السلام) که انتخاب شدة تو و فرزند پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) تو است، باید این چنین رفتار شود؟"پس خداوند، شبح و سایة قائم (علیه‌السلام) را در حالت ایستاده، برای آن‌ها مجسم کرد و فرمود: "با این قائم از ستم‌کنندگان به حسین (علیه‌السلام)، انتقام خواهم گرفت"»110.
امام محمد باقر (علیه‌السلام) نیز در جواب به ابوحمزه‌ ثمالی که از علت اختصاص این لقب به حضرت مهدی (عجل‌الله‌تعالی فرجه‌الشریف) پرسیده بود، به همین مطلب اشاره فرمودند.111

5. غیبت حضرت مهدی (عجل‌الله‌تعالی فرجه‌الشریف)، از نگاه امام حسین (علیه‌السلام)

درباره غیبت آخرین پیشوای بر حق، احادیث زیادی نقل شده که برخی از این روایات، از ناحیة امام سوم، صادر گشته است. از جمله آن که ایشان فرموده‌اند: «برای او [مهدی موعود (عجل‌الله‌تعالی فرجه‌الشریف)] غیبتی است که در آن، برخی، از دین برمی‌گردند و برخی دیگر، بر آیین خود استوار می‌مانند و در این راه آزارها می‌‌بینند. به آنان گفته می‌شود: " اگر راستگو هستید، این وعده کی واقع خواهد شد؟"112 کسانی که بر این آزارها و تکذیب‌‌ها صبر کنند، همانند کسی هستند که شمشیر به دست گرفته و در پیشاپیش رسول اکرم‌ (صلی الله علیه و آله وسلم) جهاد می‌کند»113.
با توجه به این حدیث شریف، مشخص می‌شود که آسیب‌‌های سختی در این زمان، متوجه مسلمانان و شیعیان است که بارزترین آن، بی‌‌دینی و بد¬دینی است.

6. بشارت ظهور از زبان امام حسین (علیه‌السلام)

سالار شهیدان در این زمینه می‌فرماید: «در خاندان ما، دوازده مهدی هستند که نخستین آنان، علی بن ابی طالب (علیه‌السلام) و آخرین آنان، نهمین فرزند من و امام قائم به حق است؛ خداوند، زمین مرده را به وسیلة او زنده می‌کند و دین حق را بر تمام ادیان پیروز می‌گرداند...»114.
ایشان، هم‌چنین، در جایی دیگر فرموده‌اند: «اگر از عمر دنیا جز یک روز باقی نمانده باشد، خداوند آن روز را به قدری طولانی می‌فرماید تا آن‌که مردی از فرزندان من خروج نماید و زمین را پر از عدل و داد کند؛ هم‌چنان‌که پر از ظلم و جور شده بود. من از رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) این چنین شنیدم»115.
این بشارت‌ها، در طول تاریخ، همواره بارقة امیدی برای عاشقان و شیفتگان مکتب اهل‌بیت (علیهم‌السلام) و سبب حیات، رشد، بالندگی، حرکت و تلاش بوده است.

7. دلدادگی حضرت مهدی (عجل‌الله‌تعالی فرجه‌الشریف) به امام حسین‌ (علیه‌السلام)

فراهم نمودن شرایط و مقدمات ظهور حضرت ولی عصر (عجل‌الله‌تعالی فرجه‌الشریف) و توفیق جنگیدن در رکاب آن بزرگوار، از موهبت‌‌های الهی است که نصیب عده‌‌ای از خواص می‌شود. در عظمت و شرافت خدمت‌‌گذاری و نصرت آن آستان بلند، همین بس که امام زمان (عجل‌الله‌تعالی فرجه‌الشریف) نیز عاشق جدّ بزرگوار خود و مشتاق خدمت به او است. آن حضرت، در زیارت ناحیة مقدسه می‌فرماید: «فَلَئِنْ أَخَّرَتْنِی الدُّهُورُ وَ عَاقَنِی عَنْ نُصْرَتِکَ الْمَقْدُورُ وَ لَمْ أَکُنْ لِمَنْ حَارَبَکَ مُحَارِباً وَ لِمَنْ نَصَبَ لَکَ الْعَدَاوَةَ مُنَاصِباً فَلَأَنْدُبَنَّکَ صَبَاحاً وَ مَسَاءً وَ لَأَبْکِیَنَّ عَلَیْکَ بَدَلَ الدُّمُوعِ دَماً»116؛ «اگر روزگار، مرا به تأخیر انداخت و مقدرات، مرا از یاری و نصرت تو در روز عاشورا باز داشت، اکنون، صبح و شام بر تو ندبه می‌کنم و به جای قطرات اشک، بر تو خون می‌گریم».

8. عاشورا روز ظهور

برخی از روایات، روز ظهور را جمعه و برخی دیگر، شنبه، معرفی کرده‌اند. در صورت صحیح بودن سند این دسته روایات، می‌توان مضمون آن‌ها را این‌گونه جمع کرد که روز جمعه، روز «ظهور» و روز شنبه، روز «استقرار و تثبیت قیام حضرت و نابودی مخالفان» است. اما مهم، آن است که قیام حضرت ولی عصر (عجل‌الله‌تعالی فرجه‌الشریف)، مصادف با روز شهادت سیدالشهداء (علیه‌السلام) واقع می‌شود و این مطلب، ما را به ارتباط ویژة صاحبان این دو قیام، رهنمون می‌سازد.
امام جعفر صادق (علیه‌السلام) در این باره می‌فرماید: «قائم- درود خدا بر او باد- در شب بیست و سوم ماه رمضان، به نام [شریفش] ندا می‌شود، و در روز عاشورا، روزی که حسین بن علی (علیه‌السلام) در آن کشته شد، قیام خواهد کرد‌»117.
امام محمد باقر (علیه‌السلام) نیز فرموده است: «گویا حضرت قائم (عجل‌الله‌تعالی فرجه‌الشریف) را می‌بینم که روز عاشورا که روز شنبه است، بین رکن و مقام ایستاده و جبرئیل، پیش روی او ندا می‌کند: "بیعت برای خدا است". پس زمین را پر از عدل می‌‌کند؛ همان‌‌گونه که پر از ظلم و جور شده بود»118.

9. عدالت مهدوی در کلام امام حسین (علیه‌السلام)

مهم‌ترین و بارزترین جلوة حکومت امام زمان (عجل‌الله‌تعالی فرجه‌الشریف)، عدالت می‌باشد.119 امام حسین (علیه‌السلام) در تعبیر زیبایی، گستردگی این عدالت را این¬گونه بیان می‌فرماید: «به هنگامی که قائم عدالت، قیام فرماید، وسعت عدلش، نیکوکار و بدکار را فرا می‌گیرد»120.

10. یاد امام حسین (علیه‌السلام) نخستین کلام حضرت مهدی (عجل‌الله‌تعالی فرجه‌الشریف)

اولین کلام حضرت مهدی (عجل‌الله‌تعالی فرجه‌الشریف)، متضمن یاد امام حسین (علیه‌السلام) می‌باشد. چنان‌چه محدث بزرگوار، شیخ علی یزدی حائری، نقل کرده است: «زمانی که قائم آل محمد (عجل‌الله‌تعالی فرجه‌الشریف) ظهور کند، ما بین رکن و مقام می‌ایستد و پنج ندا می‌دهد:
«ألا یا أهلَ الْعالَمِ أنا الإمامُ القائِمُ»؛ «‌ای جهانیان! من، امام قائم هستم».
«ألا یا أهلَ الْعالَمِ أنا الصَّمْصَامُ الْمُنْتَقَمِ»؛ «ای اهل عالم! من شمشیر انتقام‌گیرنده هستم».
«ألا یا أهلَ الْعالَمِ إنَّ جَدِّی الْحُسَینَ قَتَلُوهُ عَطْشاناً»؛ «ای اهل عالم! جدّ من، حسین (علیه‌السلام) را تشنه‌کام کشتند».
«ألا یا أهلَ الْعالَمِ إنَّ جَدِّی الْحُسَینَ طَرَحُوُه عُرْیاناً»؛ «‌ای اهل عالم، جدّ من، حسین (علیه‌السلام) را عریان روی خاک افکندند».
«ألا یا أهلَ الْعالَمِ إنَّ جَدِّی الْحُسَینَ سَحَقُوهُ عُدْواناً»؛ «‌ای جهانیان! حرمت جدّ من، حسین را از روی کینه¬توزی پایمال کردند».121

11. حضرت مهدی (عجل‌الله‌تعالی فرجه‌الشریف) تکمیل¬کنندة سفر امام حسین (علیه‌السلام)

یکی از رابطه‌های دقیق بین این دو امام همام (علیه‌السلام) و قیامشان، مرکز حکومت آن دو است. امام حسین (علیه‌السلام) از مکه به جانب کوفه رهسپار بود و شاید با رسیدن به کوفه، مانند پدر بزرگوار خود، آن‌جا را مقرّ حکومت خویش قرار می‌داد؛ ولی سپاهیان یزید، راه را بر آن حضرت بستند و ایشان به ناچار در روز دوم محرّم، در کربلا منزل نمود.
اما زمانی که خورشید تاب‌ناک مکه ظهور کند، کوفه را به عنوان مقرّ حکومت خود، بر خواهد گزید. امام محمد باقر (علیه‌السلام) در این‌باره می‌فرماید: «مهدی قیام می‌‌کند و به سوی کوفه می‌‌رود و منزلش را آن‌جا قرار می‌دهد».122

12. خون‌‌خواهی حضرت مهدی (عجل‌الله‌تعالی فرجه‌الشریف) از قاتلان امام حسین (علیه‌السلام)

سالار شهیدان به فرزندش امام سجاد (علیه‌السلام) فرمود: «سوگند به خدا؛ خون من از جوشش باز نمی‌‌ایستد تا این‌که خداوند، مهدی (عجل‌الله‌تعالی فرجه‌الشریف) را برانگیزد. او به انتقام خون من، از منافقان فاسق و کافر، هفتاد هزار نفر را می‌کشد».123

13. یاری کردن امام حسین (علیه‌السلام)، یاری کردن امام مهدی (عجل‌الله‌تعالی فرجه‌الشریف)

یکی دیگر از جلوه‌های روشن ارتباط، بین این دو اختر تاب‌ناک آسمان ولایت و امامت، از فرمودة پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلم) استفاده می‌شود که یاری نمودن امام حسین (علیه‌السلام) را نصرت امام عصر (عجل‌الله‌تعالی فرجه‌الشریف) معرفی کرده‌اند. چنان‌چه، حضرت ابا عبدالله (علیه‌السلام) در شب عاشورا به اصحاب خود فرمود: «همانا جدّم رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) فرمودند: "فرزند من، حسین (علیه‌السلام)، در زمین کربلا، غریب و عطشان کشته می‌شود. پس کسی که او را یاری کند مرا و فرزند او، مهدی (عجل‌الله‌تعالی فرجه‌الشریف) را یاری نموده است...»124.

14. فرشتگانِ یاور امام حسین (علیه‌السلام)، یاوران مهدی (عجل‌الله‌تعالی فرجه‌الشریف)

یکی از ویژگی‌های قیام یوسف زهرا (علیهما‌السلام) برخورداری از نصرتِ فرشتگانی است که بر سر مزار حسین (علیه‌السلام) وقوف کرده‌اند. چنان‌چه امام رضا (علیه‌السلام) فرموده است: «همانا [در روز عاشورا] چهار هزار فرشته برای نصرت و یاری حسین (علیه‌السلام) به زمین فرود آمدند اما دیدند که حسین (علیه‌السلام) کشته شده است؛ از این رو، ژولیده و غبارآلود در نزد قبر آن حضرت، اقامت کردند و هم‌چنان هستند تا این که قائم، قیام کند و آنان با شعار «یا لثارات الحسین»، از یاوران آن حضرت باشند»125.

15. شعار سپاه حضرت مهدی (عجل‌الله‌تعالی فرجه‌الشریف)

در میان شعارهای لشگر حضرت ولی‌ّ عصر (عجل‌الله‌تعالی فرجه‌الشریف)، به روشنی می‌توان یاد و خاطرة امام حسین (علیه‌السلام) را مشاهده کرد.
علاوه بر انبوه روایات وارده که مؤید این مطلب هستند، در یکی از زیارات جامعه آمده است: «السَّلَامُ عَلَى الْإِمَامِ الْعَالِمِ الْغَائِبِ عَنِ الْأَبْصَارِ وَ الْحَاضِرِ فِی الْأَمْصَارِ وَ الْغَائِبِ عَنِ الْعُیُونِ وَ الْحَاضِرِ فِی الْأَفْکَارِ بَقِیَّةِ الْأَخْیَارِ الْوَارِثِ ذَا الْفَقَارِ الَّذِی یَظْهَرُ فِی بَیْتِ اللَّهِ الْحَرَامِ ذِی الْأَسْتَارِ وَ یُنَادِی بِشِعَارِ یَا ثَارَاتِ الْحُسَیْنِ أَنَا الطَّالِبُ بِالْأَوْتَارِ أَنَا قَاصِمُ کُلِّ جَبَّارٍ الْقَائِمُ...»؛ 125«سلام و درود بر امامی که از دیده‌ها و چشم‌ها، پنهان و در شهر‌ها و دل‌ها حاضر است؛ کسی که باقی‌ماندة اخیار و خوبان و وارث شمشیر ذوالفقار است؛ آن بزرگواری که در بیت الله الحرام - که دارای پرده‌‌ها است- ظاهر می‌‌شود و به شعار «یا لثارات الحسین» ندا می‌‌کند و می‌‌فرماید: ”منم مطالبه‌کنندة خون‌‌های به ‌ناحق ‌ریخته. منم شکنند‌ة هر ستمگر جفا پیشه”».
یاران حضرت مهدی (عجل‌الله‌تعالی فرجه‌الشریف) نیز به پیروی از امامشان، شعار «یا لثارات الحسین» سر می‌دهند.

16. حضرت مهدی (عجل‌الله‌تعالی فرجه‌الشریف) ویرانگر مساجد چهارگانه

امام محمد باقر (علیه‌السلام) فرموده‌اند: «کوفیان به جهت شادی از کشتن حسین (علیه‌السلام)، چهار مسجد ساختند: مسجد أشعَث، جَرِیر، سِماک و شَبَث بن رِبعی»126. هم‌ایشان، در جای دیگری فرموده‌اند: «هنگامی که قائم ما قیام کند، چهار مسجد را در کوفه ویران می‌سازد …».127